Η ενδεκάτη εντολή

Το 2016 σε λίγες ώρες από τώρα φτάνει στο τέλος του! Θα ήθελα να κλείσω αυτή τη χρονιά (μια χρονιά με λίγες δημοσιεύσεις για το blog), με την παρακάτω ανάρτηση, το κεντρικό νόημα της οποίας, αποτελεί ίσως μια ευχή όλων μας (σαν άτομα, σαν χώρα, σαν πλανήτης, όπως το ερμηνεύσει κανείς...) για τη νέα χρονιά που έρχεται...

Ένα από τα πολλά τραγούδια που μου αρέσουν, είναι "Η ενδεκάτη εντολή". Οι στίχοι είναι του Νίκου Γκάτσου, έχει μελοποιηθεί από τον Γιώργο Χατζηνάσιο, ενώ πρώτη το ερμήνευσε η Νανά Μούσχουρη. Ποια είναι όμως η ενδεκάτη εντολή; Η προσωπική μου άποψη είναι η ελευθερία, άποψη την οποία θα εξηγήσω στη συνέχεια.

Η ενδεκάτη εντολή - 1985

Στίχοι:   Νίκος Γκάτσος

Μουσική:   Γιώργος Χατζηνάσιος

1. Νανά Μούσχουρη

Ρίξ’ ένα βλέμμα σιωπηλό

στον κόσμο τον αμαρτωλό

και δες η γη πως καίει.

Και με το χέρι στην καρδιά

αν δε σ’ αγγίξει η πυρκαγιά, 

ψάξε να βρεις ποιος φταίει.

Σα χαμοπούλι ταπεινό

που δεν εγνώρισ’ ουρανό

και περπατάει στο χώμα, 

την ενδεκάτη εντολή

δεν την σεβάστηκες πολύ

γι’ αυτό πονάς ακόμα.

Την ενδεκάτη εντολή

δεν την σεβάστηκες πολύ

γι’ αυτό πονάς ακόμα.

Είναι καινούργια και παλιά

σαν της ψυχής την αντηλιά, 

σαν της καρδιάς τα βάθη.

Μα μες του κόσμου τη φωτιά

που μπερδευτήκαν τα χαρτιά

κανείς δε θα τη μάθει.

Τράβα να βρεις τον Μωυσή

και ξαναρώτατον κι εσύ

μήπως αυτός την ξέρει

την ενδεκάτη εντολή

που `ν’ ολοκάθαρο γυαλί

και κοφτερό μαχαίρι.

Την ενδεκάτη εντολή

που `ν’ ολοκάθαρο γυαλί

και κοφτερό μαχαίρι.

Στην παγωμένη σου ερημιά

το γέλιο γίνεται ζημιά

κι η ομορφιά σκοτάδι.

Έτσι είναι φίλε μου η ζωή

φέρνει τον ήλιο το πρωί

την καταχνιά το βράδυ.

Κάνε λοιπόν υπομονή

τώρα που φως δε θα φανεί

κι ούτε θα `ρθει καράβι.

Την ενδεκάτη εντολή

την ξέρουν μόνο οι τρελοί

κι όλοι της γης οι σκλάβοι.

Την ενδεκάτη εντολή

την ξέρουν μόνο οι τρελοί

κι όλοι της γης οι σκλάβοι.

Ο ποιητής καλεί τον αναγνώστη να ρίξει μια ματιά γύρω του, στα προβλήματα των συνανθρώπων του ("στον κόσμο τον αμαρτωλό"), της κοινωνίας και του κόσμου γενικότερα ("και δες η γη πως καίει"), και να αναλογιστεί σοβαρά και αντικειμενικά ("αν δε σ’ αγγίξει η πυρκαγιά"), τι φταίει για όλα αυτά.

Πιθανότατα ο αναγνώστης να μη μπορεί να δώσει μια σαφή απάντηση, εγκλωβισμένος στα προσωπικά του προβλήματα, αγνοώντας την "ενδεκάτη εντολή", που είναι η ελευθερία από τα δεσμά του. Τον παρομοιάζει με ένα πουλί, που αντί να πετάξει ψηλά στον ουρανό, ελεύθερο και περήφανο, παραμένει καθηλωμένο στο έδαφος, ανήμπορο να κάνει κάτι.

Η ενδεκάτη εντολή είναι μια αξία διαχρονική ("Είναι καινούργια και παλιά"), που φωλιάζει μέσα στις καρδιές των ανθρώπων ("σαν της καρδιάς τα βάθη"). Η αναταραχή όμως ("που μπερδευτήκαν τα χαρτιά") που προκάλεσε του "κόσμου η φωτιά", δηλαδή πόλεμοι, κακουχίες, εκμετάλλευση, έθεσε νέες προτεραιότητες για τον κόσμο (ίσως η προσωπική επιβίωση), ο οποίος τη λησμόνησε.

Η αναφορά του ποιητή στο Μωυσή και κατ' επέκταση στις δέκα εντολές, δείχνει ότι από πολύ παλιά ο άνθρωπος είχε αντιληφθεί την αξία της νομοθεσίας και του δικαίου για την εύρυθμη λειτουργία των κοινωνιών και των ανθρωπίνων σχέσεων. Η ελευθερία λοιπόν είναι όχι μόνο διαχρονική αξία, αλλά επίσης άδολη και ξεκάθαρη μέσα στην ψυχή του κόσμου ("ολοκάθαρο γυαλί"), σαν ένα κοφτερό μαχαίρι που θα κόψει τα δεσμά της καταπίεσης.

Η ζωή των καταπιεσμένων ανθρώπων είναι δύσκολη και μοναχική ("Στην παγωμένη σου ερημιά"), και οποιαδήποτε αχτίδα αισιοδοξίας και χαράς (γέλιο, ομορφιά), αγνοείται ή αντιμετωπίζεται με καχυποψία και ειρωνεία (ζημιά, σκοτάδι). Κάποιοι από τους ανθρώπους το φιλοσοφούν περισσότερο. Γιατί συμβαίνουν αυτά; Ποιος φταίει; Πώς θα αλλάξει; Έρχονται όμως κάποιοι να τους "συνετίσουν". Έτσι είναι η ζωή, λένε, για άλλους είναι εύκολη (ήλιος), για άλλους δύσκολη (καταχνιά). Γιατί να μπλέξεις εσύ; ας κάνει την αλλαγή κάποιος άλλος "τρελός". Ο ποιητής θεωρεί, λοιπόν, ότι πολλοί έχουν αναρωτηθεί για πολλά από αυτά που τους συμβαίνουν, αλλά για διάφορους λόγους, προτιμούν να προσμένουν καλύτερες μέρες, χωρίς εκείνοι να πράξουν κάτι γι αυτό.

Ποιοι είναι όμως αυτοί που γνωρίζουν την ενδεκάτη εντολή, και κατ΄επέκταση παλεύουν γι αυτή; Είναι οι τρελοί και οι σκλάβοι αυτού του κόσμου! Οι μεν γιατί δεν αντιλαμβάνονται το βάρος των κυρώσεων των πράξεων τους εξαρχής, οι δε γιατί δεν έχουν τίποτα να χάσουν στις προσπάθειές τους!

Καλή Χρονιά σε Όλους και Ευτυχισμένο το 2017!!!